İstanbul Sanayi Odası tarafından 2024'ün en büyük şirketlerinin yer aldığı İSO 500 araştırma listesi yayınlandı. Buna göre Türkiye'nin en büyük sanayi kuruluşu TÜPRAŞ oldu, Ford Otomotiv ve Star Rafineri ikinci ve üçüncü sırada yer aldı.

İSO 500 olarak anılan listede, Türkiye Petrol Rafinerileri AŞ (TÜPRAŞ), üretimden satışlarda 484,2 milyar lirayla Türkiye’nin en büyük sanayi kuruluşu oldu.

İSO 500'de 2022'de üçüncü sırada olan Ford Otomotiv 238 milyar lirayla bu sene ikinciliğe yükseldi. Star Rafineri ise 226,8 milyar liralık üretimden satışla 3'üncü oldu. İstanbul Altın Rafinerisi (İAR) 142,5 milyar liralık üretimden satışla 4. sırada yer alırken, Toyota Otomotiv 127,4 milyar lirayla 5. sıraya yükseldi. Oyak-Renault 107,2 milyar lirayla 6. Sırada yer aldı. Arçelik 99,9 milyar lirayla 7. olurken, Mercedes-Benz Türk AŞ ise 94,2 milyar lirayla 8. sıraya yükseldi. Gramaltın Kıymetli Madenler Rafineri San. Tic. AŞ 89,9 milyar lira ile 9. oldu. Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları TAŞ, bu yıl 79,5 milyar ile listede 10. sırada yer aldı.

ISO 500'de üretimden satışlar 2023 yılında yüzde 42,1 oranında artarak 4 trilyon 485 milyar liradan 6 trilyon 375 milyar liraya çıktı. ISO 500'ün sektörel dağılımında "ana metaller ve makine imalatı sanayi", ikinci sırada yer alan "kimyasal ürünler, plastik ve kauçuk ürünleri" sektörü, üçüncü sırada ise "kara, deniz taşıtları ve yan sanayii" bulunuyor.

***

Ekonomik krizin faturasını baskı ve zorbalık düzeni ile emekçilerin sırtına yüklemeye çalışan iktidar, teşvikler ve vergi indirimleri ile kapitalistlerin karlarını katlamalarını sağlıyor. Listede yer alan ve başı çeken "kuruluşların" sahibi KOÇ Holding. 

İSO’da başı çeken kapitalistler TÜPRAŞ’ta 15,75 enflasyon zammı ile masaya oturdu, TÜPRAŞ işçisine yüzde 35 zam oranı dayattı ve masadan kalktı. KOÇ, iktidar ve sendikal bürokrasinin de desteği ile TÜPRAŞ’ta işçilere grev yasakları, Yüksek Hakem Kurulu kıskacı, işsizlik sopası ile sefalet sözleşmesi dayattı, çalışma ve yaşam koşullarında köleliği reva gördü.

TÜPRAŞ, IMF programı sayesinde 2005 yılında Erdoğan eliyle stratejik kamu şirketlerinin özelleştirmesi kapsamında KOÇ sermayesi tarafından 4.1 milyar dolar karşılığında alındı. Aslında bu bir nevi TÜPRAŞ’ın Türkiye sermayesinin Koç başına hibe edilmesi anlamına geliyor. GSYİH’in yüzde 10’una denk gelen Koç sermayesi gelirinin yüzde 35’ini TÜPRAŞ rafinerilerinden elde ediyor ve burada 6 bin 200 işçi çalışıyor. Devasa karlarını işçilerin sırtından kazanıyorlar.

Ford Otomotiv 238 milyar lirayla bu sene ikinciliğe yükselmiş. Koç sermayesi geçtiğimiz dönemde 19 bin 516 Ford işçisinden kişi başına ayda 136 bin 600 TL net kâr elde etti. İşçilere reva görülen ise yemekhanede, üretim hatlarında ve soyunma odalarında ısıtıcıların çalışmadığı, ışıkların kapatıldığı, koruyucu ekipmanın verilmediği bir çalışma ortamı.

***

İSO sonuçları bir kez daha göstermiştir ki ekonomik krizin sonuçları emekçilere ve sermayedarlara farklı yansıyor. Bir yanda açlık sınırının altında yaşamaya zorlanan milyonlar bir yanda ise zenginliklerini katlayan kapitalistler. İşçiler üç kuruş fazla istediğinde “Aynı gemideyiz” ve “Biz bir aileyiz” sözlerine sığınan kapitalistler, işçiler haklarını istediklerinde sermayeden taraf olan sarı sendikalar, adı konulmamış IMF programı ve OVP’ler ile krizin faturasını emekçilerin sırtına yüklemeye çalışan iktidar ile aynı tarafta, işçi sınıfının karşısında yer alıyor. Kapitalistler zenginliklerini emeğin sömürüsü üzerinden büyütüyor.